Сортировать по:
Дате ·
Названию ·
Рейтингу ·
Комментариям ·
Просмотрам
|
Немагчыма ўявіць запаведны лес без настойлівага «тук-тук». Сядзіць на высокай сасне беласпінны дзяцел у чырвоным капя-люшыку і дзюбай старанна грукае па кары дрэва.
Дзяцел — разумная і прыгожая птушка! У кары дрэва ён адшуквае шкодных насякомых і тым самым лечыць расліну. Болын за ўсё шкоднікаў у старой гнілой драўніне, трухлявых пнях, якія называюць мёртвым дрэвам. Цікава, што ярка-чыр-воны капялюшык мае толькі дарослы самец, у самачкі верх га-лавы чорны, адсутнічае чырвоны колер і ў моладзі.
Беласпінны дзяцел разам з трохпалым і зялёным таксама знаходзіцца пад аховай дзяржавы, бо занесены ў Чырвоную кнігу. Усяго ў Бярэзінскім біясферным запаведніку гняздуецца сем відаў дзятлаў. Самая шматлікая каманда вялікіх стракатых дзятлаў. Гэтая дружная кампанія штогод выдзёўбвае ўсё новыя і новыя гнёзды, у якіх пасля знаходзяць сабе жытло сычы, шпа-кі, сініцы і іншыя птушкі з атрада вераб'іных. У пустых дуплах пасля дзятлаў селяцца кажаны, вавёркі і соні. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 507 | Комментарии (0) |
|
Вадзяныя начнiцы (Вадзяныя начницы) Вадзяная начніца, прадстаўніца роду кажаноў, на самай спра-ве жыве не ў вадзе, а часцей за ўсё дзе-небудзь на гарышчы, пад дахам ці ў дупле. Восеньскім днём на гарышчы можа сабрацца да шасцідзесяці звяркоў, якія, цесна прытуліўшыся адно да аднаго, спяць пасля бяссоннай ночы. А ў вялікіх пячорах разам днююць тысячы кажаноў. Гвалт ад іх крыку часам стаіць неве-рагодны. Самае цікавае, што кожны кажан мае свой галасавы тэмбр, не падобны на тэмбр астатніх суродзічаў. I начніца лёгка можа пазнаць свой голас, калі той вяртаецца да яе рэхам, адбіў-шыся ад сцен пячоры.
Называюць гэтых маленькіх жывёл начніцамі таму, што жы-вуць яны, як правіла, непадалёку ад рэк, азёр ці нават ручаёў. Асноўнай ежай для іх служаць насякомыя, якія лётаюць над вадой або бегаюць па ёй.
А з набліжэннем халадоў, калі насякомыя пачынаюць зні-каць, начніцы рыхтуюцца да спячкі, пакуль увесну над вадой не з'явяцца першыя насякомыя. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 442 | Комментарии (0) |
|
Дапамога жабам-вандроунiцам (Дапамога жабам-вандроуницам) Траса Мінск — Віцебск падзяляе тэрыторыю запаведніка на дзве часткі. Хуткія аўтамашыны ляцяць адна за адной па да-розе, не зважаючы на правілы суіснавання ў прыродзе. Жабкі-вандроўніцы прызвычаіліся зімаваць у адным месцы балота. Вясной выбіралі болын зручнае месца для нерасту, а яно ака-залася за дарогай. Заолагі падлічылі, што за шлюбны перыяд на дарозе гінула палова папуляцыі земнаводных. Былі сярод іх і занесеныя ў Чырвоную кнігу чаротавыя жабы.
Тады юныя ахоўнікі прыроды арганізавалі веснавыя атра-ды вартаўнікоў. Як толькі жабка збіралася сігаць цераз даро-гу, дзяжурныя забіралі яе ў спецыяльны посуд і пераносілі да любімага балотца.
Юныя выратавальнікі працягвалі сваю работу, пакуль пад дарожным палатном не праклалі спецыяльныя пераходы для жабак. Земнаводныя вандроўнікі цяпер спакойна карыстаюц-ца штучным цывілізаваным пераходам. Сэнс цывілізацыі — у гуманізме, калі чалавек прыслухоўваецца да патрэбаў жывой прыроды і своечасова прыходзіць на дапамогу братам сваім мен-шым.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 445 | Комментарии (0) |
|
Андатра агледзела байдарку і паплыла вакол яе.
Мне добра відаць, як спрытна яна плыве. Кароткія пярэднія лапкі прыціснуты да грудзей. А вяслуе вялікімі заднімі лапамі з перапонкамі паміж пальцаў. Здаецца, нібы вакол байдаркі плавае маленькі бабёр. Але ў бабра хвост шырокі, тоўсты і пля-скаты, пакрыты дробнай луской. У андатры — вузкі, сціснуты з бакоў. Ён пастаўлены да паверхні вады рабром, і андатра ка-рыстаецца хвастом і як вяслом, і як рулём.
Я цярпліва чакаў.
Зрабіўшы вакол байдаркі круг, андатра нырнула і апынулася пад вадою каля карчажыны.
3 вады высунуўся нос, потым паказалася круглая мокрая галава. Праз хвіліну яна была ўжо на лопасці вясла. Вочкі звяр-ка, круглыя і бліскучыя, дапытліва паглядаюць на мяне з-пад мокрай карычневай шэрсці. Носік увесь час безупынку вару-шыцца, а доўгія рэдкія вусы тапырацца. Велічынёй звярок быў з маладую кошку. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 578 | Комментарии (0) |
|
З'яўляюцца ластаўкі прыблізна ў адзін і той час вясны. Калі настае гэты самы час, то, дзе б ты ні быў, чым бы ні займаўся, пачынаеш вачыма і на слых шукаць гэтых вясёлых шчабяту-шак.
Кожная сустрэча з імі адбываецца па-рознаму. Часам робіш што-небудзь па гаспадарцы на двары. Раптам вуха ўлоўлівае знаёмае шчабятанне. Дзве ластаўкі таропка, адна за адной, ля-цяць над агародамі. А то выйдзеш ранкам з дому, глядзіш, а яна ўжо сядзіць дзе-небудзь на дроце і распявае.
У апошні дзень красавіка я выйшаў у лес паблукаць без на-дзеі ўбачыць штосьці цікавае.
Крочу сваёй любімай сцежкай па драбналессі. Нечакана заў-важаю знаёмы сілуэт. Няўжо ластаўка? Яна, родная! Ляціць і па баках пазірае, відаць, родным мясцінам радуецца. Вось яна ігаблізілася да мяне, весела зашчабятала. Маўляў, з выраю вярпулася, вясну-красну з сабою прынесла.
Кажуць, што адна ластаўка вясны не робіць. А для мяне зрабіла. Ды яшчэ якую вясну! Тэксты дыктантаў | Просмотров: 1047 | Комментарии (0) |
|
Я пайшоў на ўзбуджаны гоман лесарубаў.
На снезе ляжала толькі што зваленая старая елка. Адзін ле-саруб трымаў у руках круглае цёплае гняздо. Паўголыя птуша-няты спалохана пазіралі на людзей.
Я растлумачыў, што такі выпадак не надта і рэдкі. Увесь сакрэт у тым, што гэтыя птушкі жывуць высока на дрэвах. Іх гнёзды людзі знаходзяць толькі тады, калі зваляць дрэва.
Мы вырашылі ўзняць гняздо на суседняе дрэва.
На наступны дзень я зноў прыйшоў у лес. Цікава было даве-дацца, ці знайшлі птушанят бацькі.
— Усё ў парадку. Вось толькі чамусьці бацькі рэдка кормяць іх, — здзіўлена адзначылі лесарубы.
Я паведаміў, што крыжадзюбы кормяць дзяцей зробленай у валлячку1 кашкай з хвойнага насення. I шмат часу затрачва-юць на здабычу зярнят з мерзлых шышак.
Да елкі ў гэты час прыляцелі дзве чырванаватыя птушачкі, трошкі болыпыя за вераб'я. У гняздзе пачуўся тонкі піск.
Лесарубы пачалі разыходзіцца па сваіх месцах. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 467 | Комментарии (0) |
|
На гэты раз рыбакам пашанцавала.
Сярод малых плотак, язёў у невадзе быў сом з адным вокам.
— А ці не той драпежнік, пра якога расказвала цётка Матрона? — заўважыў адзін з рыбакоў.
Панесла неяк Матрона бялізну на возера паласкаць. Не па-спела жанчына аглянуцца, а сукенка паплыла па вадзе. Учапі-лася жанчына дзвюма рукамі і што ёсць сілы пацягнула на сябе. Над вадой усплыла ашчэраная зяпа, потым і ўся пляскатая га-лава. Напалохалася Матрона. Схапіла бялізну і пабегла дамоў.
А тым часам сом заплыў на сярэдзіну возера, дзе плавалі па-сялкоўскія гусі. Хацеў паласавацца гусяцінай. Але толькі вы-ткнуў галаву з вады, як трывожна закрычаў гусак.
Матрона бачыла, як маленькія гусяняткі кінуліся да берага, а гусак напаў на сома. Сом разгубіўся. Ён ведаў сваю сілу над усім, што жыло ў возеры. А тут знайшоўся дужэйшы. Гусак злаўчыўся і дзеўбануў сому ў вока.
3-за сваёй прагнасці сом і ў невад трапіў.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 469 | Комментарии (0) |
|
Раслiны-лекары (Раслины-лекары) Напэўна, рэдка сустрэнеш чалавека, які б хоць раз у жыцці не параніў да крыві руку або нагу. Вясковыя жыхары добра ве-даюць: калі рана невялікая, можна абысціся і без бінту. Трэба выкарыстаць расліну, якая называецца крываўнік. Праўда, у народзе яна мае і іншыя назвы: белая кашка, заечая трава, па-рэзнік. Пра здольнасць гэтай расліны спыняць кроў пры парэзах ведалі яшчэ ў глыбокай старажытнасці. Сок крываўніку здаўна выкарыстоўвалі пры лячэнні незагойных ран.
Кожны бачыў расліну, якая называецца падбел. Кветкі яе, напэўна, не самыя прыгожыя, але яны заўсёды радуюць вока, бо з'яўляюцца ў самым пачатку вясны, як толькі сыходзіць снег. Яшчэ старажытнагрэчаскі ўрач Гіпакрат выкарыстоўваў карані гэтай расліны пры захворванні лёгкіх.
Адной з самых старажытных лекавых раслін з'яўляецца валяр'ян. Звесткі пра яго лекавыя здольнасці можна знайсці ў літаратуры, якая пісалася яшчэ ў першым стагоддзі нашай эры. Самая карысная частка валяр'яну — корань, які дапамагае лячыць нервовыя захворванні. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 977 | Комментарии (0) |
|
Каранi и карэньчыкi (Карани и карэньчыки) Пра карані можна сказаць, што яны свету белага не бачаць. Усё жыццё карані праводзяць у зямлі, а сонца бачаць толькі перад сконам, калі іх выдзіраюць з глебы. Мабыць, крыўдна караням: усе любуюцца прыгажосцю кветак і дрэў, хваляць фруктовыя расліны за смак іх пладоў, а карані ніхто не хваліць. А яны ж не толькі працавітыя, але і па-свойму прыгожыя. Ча-сам нагадваюць казачных чалавечкаў, у якіх шмат рук і ног.
Праўда, не ўсе карані вымушаны хавацца пад зямлёй. Ёсць карані, якія з'яўляюцца на наземных частках раслін. Адны з іх збіраюць паветраную вільгаць, а іншыя, замацоўваючыся ў глебе, служаць для раслін своеасаблівымі апорамі.
У некаторых трапічных дрэў ёсць прыдаткавыя карані. Хут-чэй за ўсё, яны таксама вырастаюць, каб быць дадатковымі апо-рамі. Чым болыным становіцца дрэва, тым болын у яго з'яўляец-ца прыдаткавых каранёў і карэньчыкаў. Калі здалёк паглядзець на такое дрэва, то здаецца, быццам яно некуды ідзе. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 596 | Комментарии (0) |
|
У час касьбы, калі мы адпачывалі пад магутнымі дубамі, мой дзядуля доўга глядзеў на таўшчэзны ствол аднаго з іх. Потым падышоў да маўклівага волата і, задраўшы галаву, некалькі хвілін уважліва пазіраў на густую вершаліну дрэва.
Прыкладна паўстагоддзя назад на месцы сенакосу была не-пралазная багна. Толькі там-сям пагойдвалі голлем дубы-асілкі. Здавалася, яны пільна сачылі за парадкам на абшарах, адведзе-ных ім прыродай. Мой дзядуля, які тады быў падлеткам, касіўса сваім бацькам на гэтым месцы. Калі яны селі абедаць пад дубамі, малады касец пачаў скардзіцца, што ён вельмі стаміўся. Бацька параіў сыну дакрануцца да самага магутнага дуба, каб атрымаць яго сілу.
Дзядуля заўважыў, што за пяцьдзясят гадоў дрэвы трохі па-таўсцелі ды ўзняліся ўверх на метр-другі.
Дубы — вечныя дрэвы. Некалькі пакаленняў людзей змя-нілася з таго часу, як выраслі дубы на гэтым месцы. А дрэвы, па-ранейшаму велічныя, то ціха шумяць аб нечым, то грозна размаўляюць з навальніцамі. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 731 | Комментарии (0) |