В разделе материалов: 514
Показано материалов: 191-200
Показано материалов: 191-200
|
Адным са стваральнікаў беларускай рэдакцыі царкоўнасла-вянскай мовы з'яўляецца першадрукар і асветнік Францыск Скарына.
У эпоху Адраджэння ў Вялікім Княстве Літоўскім выкары-стоўвалася некалькі моў. Паколькі літоўцы складалі нязначную частку насельніцтва дзяржавы і не мелі сваёй пісьменнасці, то дзяржаўнай мовай стала беларуская мова. На ёй пісаліся канцылярскія і судовыя дакументы, зводы законаў, ствараліся арыгі-палыіыя творы, летапісы, хронікі, гістарычныя запіскі.
Старажытная беларуская мова значна адрознівалася ад той, якой мы карыстаемся ў цяперашні час. Яна была болын усклад-ненай. Але яна адрознівалася і ад мовы, на якой напісаны такія вядомыя творы эпохі Кіеўскай Русі, як «Слова пра паход Ігара» і «Руская праўда».
Беларуская мова ў час Скарыны перажывае стадыю свайго станаўлення. Яна яшчэ захоўвае шмат устарэлых старажыт-нарускіх рыс, але адначасова ў яе пранікае ўсё болып рыс на-роднай гутарковай мовы. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 645 | Комментарии (0) |
|
Час сам выбірае і заклікае тых, каму будзе наканавана стаць яго выразнікам і сведкам праз напластаванні вякоў. Час сам назначае сувязных вякоў і пакаленняў, захавальнікаў вечнас-ці і законаў вечнасці. Толькі час, як суддзя людскіх спраў, сам вызначае вартасць абраных і закліканых ім.
Час, у якім Францыску Скарыну наканавана было нарадзіц-ца, жыць і служыць Богу і людзям, названы эпохай Адраджэння, або Рэнесансам. Эпоха Адраджэння — гэта эпоха станаўлення ў Еўропе духоўнай культуры новага часу. У эпоху Адраджэння Калумб адкрыў Амерыку, Магелан здзейсніў першае кругасвет-нае падарожжа. Рэнесансавая эпоха нарадзіла такіх тытанаў, як Рабле, Сервантэс, Шэкспір, Рафаэль і іншых. Выразнікамі яе сталі прадстаўнікі новай інтэлігенцыі, перадавыя грамадскія і палітычныя дзеячы.
Эпоха адрадзіла забароненую ў сярэднія вякі антычную спад-чыну, якая ў спалучэнні з хрысціянскім гуманізмам стварыла якасна новую культуру, што стала зыходнай базай для нацыя-нальных культур многіх еўрапейскіх народаў. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 512 | Комментарии (0) |
|
Жыццё Ефрасiннi Полацкай (Жыццё Ефрасинни Полацкай) У канцы дванаццатага — пачатку трынаццатага стагоддзя было напісана на царкоўнаславянскай мове «Жыццё Ефрасінні Полацкай». Галоўная гераіня паказана асветніцай, якая з мала-дых гадоў выявіла любоў да ведаў, бачыла сваё прызванне ў тым, каб служыць умацаванню хрысціянства ў Полацкай зямлі.
Ефрасіння Полацкая была ўнучкай князя Усяслава Чара-дзея. Яшчэ зусім юнай пакінула свецкае жыццё і пайшла ў маішстыр. Яна сама перапісвала кнігі, клапацілася пра будаў-піцтва ў Полацку новых храмаў і манастыроў. Паступова, але ўпэўнена яна здзяйсняла свае планы і задумы. Падзвіжніцкая дзейнасць Ефрасінні спрыяла развіццю асветы, культуры і мас-тацтва ў Полацкай зямлі. 3 імем асветніцы звязана будаўніцтва дзвюх цэркваў у Полацку, заснаванне манастыра, стварэнне вы-датнага помніка прыкладнога мастацтва Старажытнай Русі — славутага крыжа Лазара Богшы.
Пад канец жыцця асветніца падарожнічала ў Святую зямлю, памерла ў Іерусаліме.
У жыцці Ефрасінні адчуваецца ўнутраная напружанасць, высокая духоўная апантанасць падзвіжніка, які глыбока ве-рыць у сваю высокую місію на зямлі. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 1012 | Комментарии (0) |
|
У гісторыі ўсходнеславянскіх культур Францыск Скарына — з'ява ўнікальная. Выхаванец еўрапейскіх універсітэтаў, бліс-кучы знаўца ўсёй сумы тагачасных ведаў, ён застаўся верны свайму народу, верны славянству.
Пра гістарычных асоб мы мяркуем па тых справах, якія яны здзейснілі, па той спадчыне, якую пакінулі сваім нашчадкам. У гэтым сэнсе Францыск Скарына — найярчэйшы прыклад не толькі сярод славянскіх народаў, але і ўсёй Еўропы, усяго све-ту. Францыск Скарына лічыў кнігу сродкам узвышэння чала-вечай асобы, яе духоўнага ўзбагачэння. 3 дапамогай прадмоў, тлумачэнняў тэксту старадаўніх помнікаў ён імкнуўся зрабіць свае выданні менавіта такімі.
Скарына, відаць, добра разумеў, што задуманая ім справа не прынясе яму матэрыяльных выгод. Усё яго жыццё, уся яго дзейнасць пераконваюць у тым, што гэта было гуманістычнае, асветніцкае імкненне чалавека бескарысліва паслужыць свайму пароду.
Усяго каля чатырохсот экзэмпляраў кніг Скарыны захавалі-ся да сённяшняга дня. Гэтыя кнігі — жывая памяць беларускага народа, яго слава, яго гонар.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 627 | Комментарии (0) |
|
Постацi далёкай мiнуўшчыны (Постаци далёкай минуушчыны) 3 пажаўцелых старонак летапісаў паўстаюць перад намі ве-лічныя постаці сыноў і дачок беларускага народа, якія пакіпулі значны след у гісторыі і культуры. Сваімі справамі ўслаўлялі яны наш родны край. Гэта былі дзяржаўныя і культурныя дзея-чы Беларусі: Усяслаў Чарадзей, Ефрасіння Полацкая і шмат іншых выдатных асоб. Аб іхнім жыцці і справах на карысць Бацькаўшчыне мы даведваемся са старонак летапісаў.
У сярэдзіне адзінаццатага стагоддзя ў Полацку княжыў Уся-слаў Чарадзей. Менавіта пры ім беларуская дзяржава зазнала найвышэйшы росквіт і ўздым.
Гордай пераемніцай добрых спраў і ўчынкаў сваіх папярэдні-каў была ўнучка Усяслава Чарадзея, славутая асветніца Ефра-сіння Полацкая. Па яе заказе дойлід Іван пабудаваў сусветна вядомую царкву Спаса ў Полацку, а ювелір Лазар Богша зрабіў славуты крыж — шэдэўр старажытнабеларускага мастацтва.
Можна прыгадаць сотні і тысячы імёнаў тых, хто зберагаў і ўзбагачаў нашу спадчыну. Мы павінны помніць пра гэтыя сла-вутыя імёны, бо яны наша сучаснасць і будучыня.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 538 | Комментарии (0) |
|
Род князёў Сапегаў быў у Беларусі адным з самых старажыт-ных. Але найболын праславіў яго Леў Сапега, які нарадзіўся ў вёсцы Астроўна, што недалёка ад горада Бешанковічы на Віцебшчыне.
Калі хлопчыку споўнілася шэсць гадоў, бацькі завезлі яго ў Нясвіж. Тады там была найлепшая ў Беларусі школа, адкры-тая князямі Радзівіламі. Якраз тым часам вучоны і асветнік Сымон Будны выпусціў у Нясвіжскай друкарні беларускія кні-гі. Па адной з іх Сапега вучыўся чытаць.
У Нясвіжскім замку, дзе жыў хлопчык, працавала шмат за-прошаных Радзівіламі вучоных, вядомых па ўсёй Еўропе. Тут яны пісалі свае творы, выкладалі ў школе, клапаціліся пра ба-гацце Радзівілаўскай бібліятэкі. Гэтыя людзі ведалі старажыт-ныя і сучасныя мовы. Беручы з іх прыклад, Леў Сапега ўжо ў дзяцінстве, апрача беларускай мовы, ведаў лацінскую, грэча-скую, нямецкую, польскую. Ледзь не кожны дзень здольны да навукі хлопчык праводзіў у бібліятэцы. Ён чытаў старадаўнія рукапісы, друкаваныя кнігі і хутка назапашваў веды. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 472 | Комментарии (0) |
|
Мiкола Гусоўскi (Мiкола Гусоуски) Сярод плеяды слаўных і несмяротных імёнаў эпохі Адра-джэння адно з пачэсных месцаў даследчыкі аддаюць Міколу Гусоўскаму — беларускаму паэту-гуманісту і асветніку.
Абагульніўшы перадавыя на той час погляды, Гусоўскі стаў адным з выразнікаў сваёй эпохі. Даследчыкі яго творчасці за-сведчылі, што аўтар «Песні пра зубра» заклікаў да яднання і дружбы розныя народы еўрапейскага кантынента.
Паэма «Песня пра зубра» з'яўляецца выдатным малюнкам нашай гераічнай Бацькаўшчыны. Пейзажы і замалёўкі з натуры, аформленыя пры дапамозе неверагодна маляўнічых фар-баў, перадаюць нацыянальны характар беларусаў, нашу вобраз-насць, каларыт.
Ці не самым першым у нашай нацыянальнай культуры і літаратуры Мікола Гусоўскі паставіў і развіў праблему захавання прыроднага наваколля, выкарыстання і памнажэння багаццяў зямлі-матухны. Ён бачыў прыроду агульнанародным набыткам, вытокам здароўя, радасці і выхавання патрыятычных пачуццяў і маральных паводзін.
У справе выхавання людзей і ўмацавання дзяржавы наш зям-ляк найперш аддаваў перавагу мастацтву і навуцы.
Паэт сцвярджаў непарушнасць прынцыпаў раннехрысціянскай маралі, ідэалаў тагачаснай народнай этыкі.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 602 | Комментарии (0) |
|
Як няпроста было Багдановічу стаць беларускім паэтам! Па-чаць хаця б з таго, што сваёй мове ён павінен быў вучыцца, як чужой. Напачатку ён проста не ведаў яе! Не ведаў яе жывых гаворак. Упершыню на радзіму ён прыехаў у дваццаць год. Дваццаць год — гэта многа толькі для Багдановіча, бо ен ужо вядомы беларускі паэт.
Вялікае відаць на адлегласці, і Багдановіч сваім прыкладам бліскуча пацвердзіў гэта. Усё яго жыццё — гэта подзвіг. Напо-рыстае, роўнае, але кароткатэрміновае гарэнне адной страсці. Вось чаму яго жыццё нагадвае нам успышку метэора. Вось чаму мы часта і гаворым пра яго менавіта так. Тое, што мы завём по-дзвігам, для яго натуральная манера мысліць і жыць. I, вядома, тварыць. Паняцце подзвігу ўключае ў сябе нешта такое, што, аддаючы належнае чалавеку, тым часам як бы робіць звышна-туральнай для яго само.га ягоную дзейнасць. Подзвіг? Багдановіч не адчуваў усяго гэтага.
Тэксты дыктантаў | Просмотров: 600 | Комментарии (0) |
|
Наваградчына — радзіма паэта-генія Адама Міцкевіча.
Змалку Адам Міцкевіч чуў розныя легенды пра свой край і яго людзей. 3 акон яго хаты амаль бачыліся чырвоныя зубцы на Замкавай гары. Вакол усё старажытнае, таямнічае. I гэта хараство напаўняла юнака рамантыкай, бязмежнай любоўю да Айчыны.
У Наваградку ёсць дом-музей Адама Міцкевіча. Рупліўцы-музейшчыкі сабралі каля пяці тысяч экспанатаў. А ў кніжным фондзе — звыш тысячы рукапісаў, прыжыццёвых выданняў паэта, пераклады яго твораў на розныя мовы свету.
Непадалёку ад Замкавай гары ў Наваградку ўзвышаецца Курган Бессмяротнасці, насыпаны людзьмі ў памяць пра Ада-ма Міцкевіча. Побач, на магутным камені-валуне стаіць ён сам, бронзавы і велічны. Адной рукой прытрымлівае доўгае паліто-накідку, другую ўзняў угору. Позірк скіраваны туды, дзе ўзвы-шаюцца астанкі былога замка, дзе і ён бавіў сваё дзяцінства. Адам Міцкевіч як бы дэкламуе сённяшнім нашчадкам сваю за-паветную малітву: «Дзяцінства край! Ён дораг нам, як першае каханне...» Тэксты дыктантаў | Просмотров: 550 | Комментарии (0) |
|
Вітольд Бялыніцкі-Біруля быў чалавекам святла. Гэта віда-вочна пры першай сустрэчы з ім, з кожнай яго карцінай, эцю-дам. Можа, таму і пісаў усё жыццё пейзажы, што ў свеце не за-сталося нічога больш чыстага, чым прырода?
На карцінах і эцюдах мастака няма цёмнага ці шэрага тону, бруднага мазка. Бялыніцкі-Біруля перадаваў настрой не коле-рам, а святлом. Славутая жамчужна-срабрыстая гама выражала не толькі пераходны стан у прыродзе, рух ад зімы да вясны ці з непагадзі да пагодлівага промня, але і пагоду ў душы.
Своеасаблівую колеравую гаму шмат хто тлумачыў нацыя-нальнымі асаблівасцямі таленту мастака, характэрнымі для беларускай прыроды светла-шэрымі, срабрыста-блакітнымі, жамчужна-перламутравымі тонамі. Гэтыя тоны ў пазнейшыя гады накладалі на карціны мастака настрой суму па роднай Бе-ларусі, па яе лясах, балотах, прырэчных туманах. Усё гэта так. Але болыпая праўда ў тым, што душа мастака з маленства была сугучная з душою прыроды. Пішучы родную прыроду, ён спа-вядаў лірычную душу. Тэксты дыктантаў | Просмотров: 449 | Комментарии (0) |